Agnes von Krusenstjerna

Agnes von Krusenstjerna
Agnes Julie Fredrika von Krusenstjerna
Data i miejsce urodzenia	9 października 1894 ; Växjö
Data i miejsce śmierci	10 marca 1940 ; Sztokholm
Narodowość	szwedzka
Dziedzina sztuki	pisarka
	Multimedia w Wikimedia Commons

Agnes Julie Fredrika von Krusenstjerna (ur. 9 października 1894 w Växjö, zm. 10 marca 1940 w Sztokholmie) – szwedzka pisarka modernistyczna.

Życiorys

Agnes von Krusenstjerna urodziła się w Växjö, mieście położonym w południowej Szwecji^[1]. Dorastała w Gävle nad Zatoką Botnicką w regionie Gävleborg. Pochodziła z rodziny szlacheckiej i była najmłodsza z czwórki rodzeństwa^[2]. Jej ojcem był pułkownik Kalmar Wilhelma Ernsta von Krusenstjerna. Matka Eva Sofia Hamilton była wnuczką pisarza Erika Gustafa Geijera. W 1909 roku przeprowadzili się do Sztokholmu^[3]. Uczyła się w akademii nauczycielskiej prowadzonej przez Annę Sandström(inne języki) i w Benninge Hemskola niedaleko Strängnäs^[2].

Agnes von Krusenstjerna już jako nastolatka zaczęła wykazywać pierwsze objawy depresji maniakalnej. Była krótko zaręczona z Gerardem Odencrantz od 1914 do 1915 roku, ale wtedy też zachorowała i została przyjęta do kliniki na leczenie. W 1918 roku przebywała przez siedem miesięcy w szpitalu w Solna. W kolejnych latach spędzała dłuższe i krótsze okresy w szpitalach psychiatrycznych w Göteborgu, Lund i Sztokholmie, a także w zagranicznych klinikach^[2]^[4].

W 1921 roku poślubiła 14 lat starszego pisarza i krytyka literackiego Davida Sprengla(inne języki). Na początku lat 30. XX wieku dom pary w Sztokholmie stał się miejscem spotkań dla współczesnego pokolenia autorów, w tym Johannesa Edfelta(inne języki), Gunnara Ekelöfa, Eyvinda Johnsona, Ivara Lo-Johanssona, Per Meurlinga(inne języki) i Vilhelma Moberga^[2]. W 1940 roku wykryto u niej guza mózgu^[1].

Życie jakie wiodła było protestem przeciwko istnieniu środowiska z jakiego się wywodziła. Przejawem buntu było małżeństwo z człowiekiem nieodpowiednim wg jej rodziny i okresowo występująca choroba psychiczna, ale najbardziej ten bunt odzwierciedlał się w jej twórczości literackiej^[4]^[5].

Twórczość

Początkowo kariera pisarska Agnes von Krusenstjerna polegała na tłumaczeniu powieści z języka angielskiego i niemieckiego na szwedzki oraz publikowaniu opowiadań. W wieku 23 lat zadebiutowała jako autorka powieści Ninas dagbok, wydanej przez wydawnictwo Bonniers w 1917 roku. W następnym roku opublikowała swoją drugą powieść Helenas första kärlek^[2]. Kilkukrotnie przebywała w klinice psychiatrycznej mieszczącej się w Beckomberdze, dzielnicy Sztokholmu. Przebywała tam chętnie, traktują swój pobyt w szpitalu jako azyl chroniący od nieprzychylnego środowiska. Szpitalną izolatkę zamieniła w pokój pracy pisarskiej. Narzuciła sobie mannowskie rytuały pisarskie, codziennie o tej samej godzinie zasiadała przy biurku aby tworzyć^[6].

Krusenstjerna była pisarką modernistyczną^[4]^[7]. Jej twórczość wywoływała kontrowersje ponieważ w sposób otwarty poruszała tematy erotyczne oraz wątki homoseksualne. W trylogii o Tonym (Tony dorasta, Tony się uczy, Ostatnie lata nauki Tony’ego) poruszała problem dziecka walczącego z chorobą umysłową, w cyklu powieściowym Panny von Pahlen opisała problematykę kobiecej tożsamości i seksualności zaś cykl autobiograficzny Uboga szlachta stanowi rozrachunek ze stylem życia i myślenia arystokracji, z której sama się wywodziła^[1]^[3].

Czwarty tom Panien von Pahlen został odrzucony przez jej wydawcę Bonniera^[8] i wydany został przez awangardowe wydawnictwo Spektrum. Ten siedmiotomowy cykl wywołał gwałtowniejszą debatę literacką o erotyzmie i wolności literackiej w latach 30. XX wieku w Szwecji^[5]^[9]. Krusenstjerna pisała powieści również o tematyce mieszczańskiej, portretowała reprezentantów ubiegłej szlachty i neurasteniczne postaci o skomplikowanym życiu erotycznym^[3]^[10]. Ostatni cykl powieściowy Uboga szlachta został wydany przez wydawnictwo Bonniers dopiero po zapewnieniu przez autorkę, że nie wywoła skandalu jak przy poprzednich powieściach i po otrzymaniu przychylnych recenzji^[7].

W kulturze

W 1964 roku powstał film Zakochane pary (org. Älskande par) w reżyserii Mai Zetterling na kanwie Panien von Pahlen^[11].
W 1984 roku Mai Zetterling nakręciła film Amorosa o życiu Agnes von Krusenstjern^[12].

Wybrana twórczość

Powieści

Ninas dagbok, 1917
Helenas första kärlek, 1918
Fru Esters pensionat, 1927
Händelser på vägen, 1929

Cykle powieściowe

Tony

Tony växer upp, 1922
Tonys läroår, 1924
Tonys sista läroår, 1926

Panny von Pahlen

Den blå rullgardinen, 1930
Kvinnogatan, 1930
Höstens skuggor, 1931
Porten vid Johannes, 1933
Älskande par, 1933
Bröllop på Ekered, 1935
Av samma blod, 1935

Uboga szlachta

Fattigadel, 1935
Dunklet mellan träden, 1936
Dessa lyckliga år, 1937
I livets vår, 1938

Wiersze

Nunnornas hus, 1937

Opowiadania

En dagdriverskas anteckningar, 1923
Delat rum på Kammakaregatan, 1933
En ung dam far till Djurgårdsbrunn, 1933
Vivi, flicka med melodi, 1936

Przypisy

↑ ^a ^b ^c Krusenstjerna Agnes, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2020-03-22] .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Agnes Julie Fredrika z Krusenstjerna. Svenskt kvinnobiografiskt lexikon. [dostęp 2020-03-23]. (szw.).
↑ ^a ^b ^c Emelie von Krusenstierna: Framstående personer - Agnes von Krusenstjerna. Släkten von Krusenstierna. [dostęp 2020-03-23]. (szw.).
↑ ^a ^b ^c Balbierz 2016 ↓, s. 127.
↑ ^a ^b Agnes von Krusenstjerna. FemBio - Frauen-BiographieForschung. [dostęp 2020-03-23]. (niem.).
↑ Balbierz 2016 ↓, s. 126-127.
↑ ^a ^b Ulrika Kärnborg: Mörkt & bisarrt. Aftonbladet.se. [dostęp 2020-03-23]. (szw.).
↑ Bonnier, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2020-03-23] .
↑ Biblioteksbladet / Nittonde årgången. 1934. Project Runeberg. [dostęp 2020-03-23]. (szw.).
↑ Jordahl 2002 ↓.
↑ Zakochane pary (1964). IMDb.com. [dostęp 2020-03-23]. (ang.).
↑ Amorosa (1984). IMDb.com. [dostęp 2020-03-23]. (ang.).

Bibliografia

Jan Balbierz. Kraina Becomberga. „Dialog – Miesięcznik poświęcony dramaturgii współczesnej, Grudzień 2016, 12 (721)”. s. 126-127.
Anneli Jordahl. Literatura szwedzka XX wieku. „Kultura Szwedzka, Marzec 2002, KZ 114b”.

Linki zewnętrzne

Zdarzyło się po drodze (oryg. Händelser på vägen) w tłumaczeniu Justyny Czechowskiej w bibliotece Wolne Lektury
Twórczość Agnes von Krusenstjerna w Project Rutenberg, szw.

[pwn-1] Krusenstjerna Agnes, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2020-03-22] .

[sven-2] Agnes Julie Fredrika z Krusenstjerna. Svenskt kvinnobiografiskt lexikon. [dostęp 2020-03-23]. (szw.).

[fram-3] Emelie von Krusenstierna: Framstående personer - Agnes von Krusenstjerna. Släkten von Krusenstierna. [dostęp 2020-03-23]. (szw.).

[CITEREFBalbierz2016127-4] Balbierz 2016 ↓, s. 127.

[fem-5] Agnes von Krusenstjerna. FemBio - Frauen-BiographieForschung. [dostęp 2020-03-23]. (niem.).

[CITEREFBalbierz2016126-127-6] Balbierz 2016 ↓, s. 126-127.

[afto-7] Ulrika Kärnborg: Mörkt & bisarrt. Aftonbladet.se. [dostęp 2020-03-23]. (szw.).

[8] Bonnier, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2020-03-23] .

[9] Biblioteksbladet / Nittonde årgången. 1934. Project Runeberg. [dostęp 2020-03-23]. (szw.).

[CITEREFJordahl2002-10] Jordahl 2002 ↓.

[11] Zakochane pary (1964). IMDb.com. [dostęp 2020-03-23]. (ang.).

[12] Amorosa (1984). IMDb.com. [dostęp 2020-03-23]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]